انار به نام علمى "Punica granatum L."از خانواده پونيكاسه "Punicaceae"مىباشد. درخت انار در شهر بيرجند وروستاهاىمجاور و نيز دربخش شرقى بيرجند بهنام خوسف بخوبى مىرويد. براساس نوشته دائرهالمعارف »بريتانيكا« اصل درخت انار از ايران و ممالك مجاور ايران مىباشد. و از اين نواحى به ساير نقاط جهان منتشر گرديده است.
انار، انگور و انجير و پسته از درختان حاشيه كوير محسوب مي شوند و از اين رو بفراوانى در مناطق شرقى و جنوبى بيرجند، كشت آنها متداول و مرسوم است. زيرا اين درختان طالب آفتاب فراوانى مي باشند و در نواحى گرم ونيمه گرم بهترين نتيجه را مي دهند. انار در مقابل سرما حساس است و چنانچه سرما بزند بر روى خاك مجدد مي رويد.
انار داراى شاخه هاى بدون تيغ و يا كمى تيغ دار مىباشد. ارتفاع اين درخت به 2 تا 5 متر مي رسد. گونه (گراناتم) داراى ارقام بسيار متعددى مي باشد كه هر يك از آنها خصوصيات مخصوص به خود را دارند. از لحاظ پوست اغلب قرمز روشن، ليكن برخى داراى پوست سفيد، زرد، سبز، سياه و تركيبى از اينها مىباشند، دانه انواع مختلف انار از لحاظ طعم، رنگ، ريزى، درشتى دانه و هسته (و نسبت اين دو به يكديگر)با هم متفاوت مي باشند. از اين رو اين محصول با توجه بهمزه به سه دسته: ترش، ملسو شيرين تقسيم مىشود.درخت انار خاصيت توليد پاجوش زيادى دارد. واريته هاى انار از لحاظ رسيدن ميوه نيز در سه دسته : زودرس، ميان رس و دير رس قرار دارند.
گل هاى انار نارنجى متمايل به قرمز، دو جنسى، به صورت انفرادى و يا مجموعه 5-3 گل مي باشند. انارهاى زينتى داراى گل هاى پُرپَر و زيبا و نسبتاً كوتاه هستند.
انار ميوه هاى درشت است كه وزن آن از 200 تا 800 گرم مشاهده مىشود. درخت يا درختچه انار دوران باردهى خود را از سال دوم به بعد شروع مي كند و داراى عمر طولانى است، بويژه كه درحذف پاجوش و جانشين كردن برخىاز ساقه هاى جوان، به جاى ساقه هاى پير و همچنين هرس(فرم) و (بهره دهى) انار دقت بيشترى شود.
برگ هاى جوان انار حنائى و عنابى رنگ است و برگ هاى كامل آن سبز خوش رنگ و صاف مي باشند. برگ هاى آن به شكل بيضى تا نيزهاى وبه طول 7/5 سانتتيمتر وفاقد گوشوارك يا بن برگ مىباشد. در مناطق معتدله برگ هاى انار در فصل پاييز زرد نمي شود بلكه هميشه سبز باقى مي ماند.
انار را مي توان به وسيله قلمه، پاجوش، خواباندن ويا ازطريق كشت بذر تكثير كرد، ليكن به لحاظ حفظ مشخصات پايه مادرى بهتراست از قلمه و پاجوش استفاده شود.
قسمت هاى مختلف درخت انار، مورد استفاده فراوانى دارد. از پوست درخت انار در دبّاغى و همچنين داروسازى و از ميوه آن براى مصرف تازه خورى واز آب انار براى تهيه نوشابه ها و نيز رب انار استفاده مي شود. از ساير قسمتهاى انار از قبيل گل، برگ، پوست شاخه هاى جوان، ريشه و پوست ميوه نيز براى مصارف داروئى و صنعتى استفاده مي شود.
صدور ميوه انار مى تواند تا اندازهاى موجب تأمين ارز براى كشور گردد. در رابطه با فوايد انار مطالب بسيار نوشته شده كه از همه مهمتر آيات قرآنى است، خداوند در آيات 99 و 142 سوره انعام نظر انسان را به انار، انگور، زيتون، و نخل كه نشانه هائى از عظمت خداوند مي باشند، جلب نموده است. منابع مختلف، مصرف انار را در تصفيه خون و در درمان استسقاء، آسم و ناراحتي هاي ريوى بسيار مفيد مي دانند
