بادام:

درخت بادام به 8 متر مي رسد . درختي است زيبا كه از زمانهاي قديم در نواحي مركزي و غربي آسيا مخصوصا افغانستان و ايران ، سوريه و فلسطين پرورش مي يافته است.
نامهاي فارسي: بادام معمولي، درخت بادام، لوز، بادام آغاجي، درخت بادام شيرين، كهرو، ارچين، بايم، چغاله بادام، ديم دار، گواروم بوته
نام انگليسي: Almond – Sweet almond – Bitter almond
نام علمي: Amygdalus communis (syn.Prunus communis)
خانواده: Rosaseae
درخت بادام بومي منطقه مديترانه آسيا است. بلندي آن به 6تا8 متر مي رسد و برگهاي آم ساده، بيضي باريك، نوك تيز، كمي موج دار و گلهاي صورتي رنگ است. بادام داراي دو واريته اصلي مي باشد كه بادام شيرين و بادام تلخ مي باشد.
بادام حاوي گليكوزيد سيانوژنيك به نام آميگدالين (Amygladin)است. اين گليكوزيد در بادام شيرين به مقدار ناچيز ولي در بادام تلخ در حد سمي و به ميزان يك تا 3.5 درصد حضور دارد و مي تواند منشاء مسموميت دامها و يا انسان واقع شود.
هيدروليز آميگدالين، ينزالدئيد (enzaldehyde)، جنتوبيوز (Gentobiose) و اسيد سيانيدريك توليد مي كند.
ريشه درخت بادام بسيار قوي است . اين درخت مي تواند حتي با كمي رطوبت نيز رشد كند .برگهاي آن بيضي ، باريك ، نوك تيز و برنگ سبز مي باشد . گلهاي آن بسيار زيبا و برنگ صورتي است . در اوائل بهار شكوفه هاي بادام ظاهر مي شود .
بطور كلي دو نوع بادام وجود دارد :
1- بادام شيرين Sweet Almond
2- بادام تلخ Bitter Almond
ميوه درخت بادام بصورت شفت مي باشد كه قشر خارجي آن سبز رنگ و پوشيده از كرك است كه در داخل آن بادام با پوست سخت وجوددرد . در ابتداي تشكيل ميوه پوشش خارجي سبز رنگ و گوشت در است كه پوشيده از كرك است و هنوز بردستي رشد نكرده كه آنرا چغاله بادام Amandon مي نامند كه داراي خواص مخصوص مي باشد . پس از رسيدن بادام بتدريج پوشش خارجي سبز رنگ خشك شده و پوست آن نيز سفت و سخت مي شود و مغز بادام در داخل آن رشد كرده و آماده استفاده مي شود .
مغز بادام بيضي شكل و مسطح بوده كه يكطرف آن نوك تيز است . مغز بادام در داخل پوسته نارك قهوه اي رنگي مي باشد كه مي توان آنرا بكمك آب گرم از آن جدا كرد كه مغز بادام سفيدرنگ در داخل آن است .
مغز بادام شيرين و طعم ملايم و خوشمزه اي درد و بسهولت از بادام تلخ تشخيص داده مي شود .
از كليه قسمت هاي درخت بادام شيرين مانند شكوفه ، برگ و ميوه آن استفاده طبي مي شود
خواص داروئي:
بادام شيرين از نظر طب قديم ايران كمي گرم و تر است .
1) بادام ملين بوده و روغن بادام ضد يبوست است مخصوصا از روغن بادام مي توان رفع يبوست براي بچه ها استفاده كرد .
2)بادام سينه را نرم مي كند .
3)شير بادام براي رفع سرفه ، ناراحتي حنجره و تنگي نفغس مفيد بوده و خلط آور است .
4) بادام براي درمان زخم روده ها و مثانه و اسهال مفيد است .
5)بادام بو داده مقوي معده بوده و قابض است .
6)بادام تقويت كننده نيروي جنسي است و توليد اسپرم را زياد مي كند .
7)بادام را آسياب كرده و با عسل مخلوط كنيد براي درد كبد و سرفه مفيد است .
8)چغاله بادام لثه و ريشه دندان را تقويت مي كند .
9) چغاله بادام براي خشكي دهان مفيد است .
10)شكوفه بادام را دم كنيد و بعنوان مسهل براي اطفال استفاده كنيد .
11)دم كرده پوست قهوه اي رنگ مغز بادام بهترين دارو براي تسكين درد و التهاب مجاري تنفسي است .(مقدر مصرف 5 گرم در 100 گرم آب )
12)جوشانده برگ درخت بادام براي نارسائي كبد و كيسه صفرا مفيد است .
13)روغن بادام خواب آور است و بيخوابي را از بين مي برد .
14)براي صاف كردن سينه و نرم شدن روده ها و از بين بردن سرفه خشك بايد روغن بادام را با شكر و كتيرا مخلوط كرده و بخوريد .
15)روغن بادام را با آب گرم مخلو ط كنيد داروي خوبي براي رفع اسهال و دل پيچه بچه ها خواهد بود . ضمنا اين مخلوط سنگ مثانه را خارج كرده و ادرار كردن را آسان مي كند .
16)براي درمان نقرس و رفع خميدگي پيران ، مهره هاي پشت را با روغن بادام چرب كنيد .
17)برگ تازه درخت بادام مسهل و ضد كرم است .
18)برگ خشك شده درخت بدام قابض بوده و اسهال را از بين مي برد.
19)روغن بادام شيرين بدليل خاصيت نرم كنندگي و ضد التهاب در كرم ها و پمادها بكار مي رود.
20)براي رفع بيماريهاي سينه ، روغن بادام شيرين را با هموزن آن عسل و يك زرده تخم مرغ مخلوط كنيد كه بصورت خمير يكنواختي دارايد سپس به آن جوشانده گل ختمي اضافه كرده و يك قاشق چايخوري از انرا بفاصله هر سه ساعت بخوريد .
21)براي رفع خارش پوست بچه هائيكه كه سرخك و مخملك دارند روغن بادام را در تمام سطوح بدن آنها بماليد خارش را تسكين مي دهد .
22)ماليدن روغن بادام بر روي پوست التهاب را رفع كرده و سوختگي را درمان مي كند.
23) روغن بادام اگزما را رفع مي كند .
خواص بادام تلخ
مغز بادام تلخ ازنظر طب قديم ايران خيلي گرم و خشك است
1-بادام تلخ را آسياب كرده و با سركه مخلوط كنيد ضماد خوبي براي سر درد مي باشد همچنين ماليدن آن بر دور چشم براي تقويت بينايي مفيد است .
2- خوردن بادام تلخ براي تنگي نفس ، سرفه و ورم ريه مفيد است .
3-بادام تلخ رابا عسل بخوريد كبد و طحال را تميز مي كند .
4-براي رفع درد كليه ها بادام تلخ را با نشاسته و نعناع بخوريد .
5- بادام تلخ را با عسل براي قولنج مفيد است .
6-براي از بين بردن سنگ كليه و ناراحتي هاي كليه ، بادام تلخ را با شيره انگور مخلوط كرده و بخوريد .
7-اگر عادت ماهيانه خانم ها عقب مي افتد بهترين طرز درمان آن قرار دادن شياف بادام تلخ در مهبل است .
8-براي ازبين بردن لكه هاي صورت ، بادام تلخ را پودر كنيد و با سركه مخلوط كرده و ضمادي از آن درست كنيد و روي پوست بماليد .
9-ضماد بادام تلخ براي درمان زخم هاي كهنه خارش و مخملك بكار ميرود .
10- ضماد ريشه درخت بادام تلخ براي درمان انواع دردها مفيد است .
11-ضماد ريشه درخت بادام براي پاك كردن طحال ، كليه و دفع كرم روده بكار مي رود .
12-دم كرده ريشه درخت بادام تلخ براي پاك كردن طحال ، و دفع كرم روده بكار مي رود .
13-روغن بادام تلخ خاصيت مسهلي درد .
14-روغن بادام تلخ براي تنگي نفس ، درد كليه و خارج كردن سنگ مثانه مفيد است .
15-براي رفع زنگ زدن و صدا در گوش يك قطره از روغن بادام تلخ را در گوش بريزيد .
16-ماليدن روغن بادام تلخ روي صورت ، لكه ها و چين و چروك را از بين مي برد .
17-رغن بادام تلخ ترك دست و پا را كه از سرما ايجاد شده از بين مي برد .
18-آنهايي كه مبتلا به اگزما هستند اگر از بادام تلخ خميري درست كنند و از آن بجاي صابون براي شستن نقاطي كه مبتلا به اگزما است استفاده كنند بزودي بهبود مي يابند .
19-خمير بادام تلخ براي رفع بوي بد پا و زير بغل مفيد است .
20-روغن بادام تلخ براي درمان سياه سرفه مفيد است .
مضرات :
بادام از نظر اينكه داراي مواد مغذي بسياري است بنابراين غذاي بسيار خوبي است ولي چون سنگين و ثقيل الهضم مي باشد نبايد در خوردن آن افراط كرد و مقدر آن نبايد در روز بيش از ده دانه باشد . بادام همچنين براي معده هاي ضعيف و سرد خوب نيست و اشخاصي كه معده ضعيف دارند بهتر است بادام را با شكر بخورد روغن بادام : براي بدست آوردن روغن بادام ، مغز بادام را پس از تميز كردن و خشك كردن خرد مي كنند و بصورت خمير در مي آورند و سپس آنرا تحت فشار قرار داده و روغن آن را استخراج مي كنند . اين روغن را فشار اول مي نامند .
تفاله بادام را كه از فشار اول باقيمانده تحت اثر حرارت و مواد شيميايي قرار داده و روغن فشار دوم را بدست مي آورند . بدليل اينكه روغن بادام گران است معمولا تقلب كرده و آنرا با روغن هاي ديگر مانند روغن مغز هسته زردآلو و هلو مخلوط كرده و بام روغن بادام مي فروشند .
همانطور كه گفته د اگر روغن بادام تلخ يا مغز زردآلو و يا هلو تحت اثر آّب قرار گيرند اسيد سيانيدريك و آلدئيد بنزوئيك توليد مي شود كه سمي است بنابراين براي گرفتن روغن از اين هسته ها نبايد از آب استفاده كرد .
اسانس بادام تلخ : اين اسانس مايعي زلال و بيرنگ است كه در اثر كهنه شدن برنگ زرد كمرنگ در مي آيد . بوي آن قوي ، طعمش سوزاننده و تلخ و بسيار سمي است . اسانس بادام تلخ بسهولت با اكسيژن هوا تركيب و اكسيد مي شود . بنابراين بايد هميشه محتوي آن كاملا پر و در بسته بوده و در جاي تاريك و سرد نگاهدري شود .
شكوفه و گل بادام : گل و شكوفه درخت بادام داراي بوي مطبوعي و طعم تلخ مي باشد .
پوست ميوه بادام : بصورت جوشانده مصرف مي شود . طرز تهيه آن به اين صورت است كه 50 گرم پوست بادام شيرين را در يك ليتر آب ريخته و مدت چند دقيقه آنرا مي جوشانند سپس آنرا صاف كرده و مصرف مي كنند .
برگ درخت بادام: براي تهيه جوشانده برگ درخت بادام 50 گرم برگ درخت را در يك ليتر آب مي جوشانند و سپس صاف مي كنند .
مغز بادام : معمولا بصورت خشك شده و خام و يا بوداده مصرف مي شود .
شير بادام : شير بادام را از مغز بادام بو نداده و خام تهيه مي كنند . براي تهيه آن 50 گرم مغز بادام را كاملا آسياب كرده كه بصورت پودر در آيد . سپس مقدر 50 گرم شكر يا قند به آن اضافه كرده و با يك ليتر آب مخلوط مي كنند مايعي مانند شي بدست مي آيد .
نوع ديگر شير بادام براي كودكان شير خوار و اطفال بسيار مفيد است و مي تواند جانشين شير مدر و يا مكمل آن باشد بدين ترتيب بدست مي آيد كه مقدر 50 گرم بادام را بمدت چند دقيقه در آب گرم قرار مي دهند تا پوست آن كنده شود سپس آنرا آسياب كرده و بصورت پودر در مي آيند و مقدر كمي آب را بان اضافه مي كنند و بهم مي زنند تا بشكل خمير در آيد سپس خمير حاصل را با يك ليتر آب مخلوط و بهم مي زنند و سپس مقدر 50 گرم عسل بآن اضافه مي كنند تا كاملا حل شود . اين مايع را از پارچه ململ مي گذرانند تا مايعي مانند شير از آن باقي بماند.
البته اگر اشخاص بالغ بخواهند از شير بادام استفاده كنند احتياجي به صاف كردن آن نخواهد بود .
طريقه ديگري كه آسان تر است بدين صورت مي باشد كه مقدر 50 گرم بادام پوست كنده يك ليتر آب و 50 گرم عسل يا شكر را در داخل مخلوط كن برقي بريزيد و تا مايعي مانند شير بدست آيد

توت سفيد ميوه اي آبدار ، ريز ، شيرين ، و لذيذ است . درخت توت سفيد ، بزرگ تنومند و داراي برگهاي پهن است كه در تغذيه كرمهاي ابريشم مورد استفاده قرار مي گيرد. قسمتهايي كه در تغذيه و پزشكي مورد استفاده است عبارتند از : ميوه – برگ – شيره – پوست شاخه هاي تازه – توت سفيد را تازه مي خورند و براي مصارف زمستان آن را خشك كرده و مانند كشمش مي خورند . در زبان عربي توت سفيد را « توت الاًبيض » گويند.

 خواص توت سفيد
 خواص توت سفيد سرشار از املاح معدني ،تانن ، مواد چربي و ويتامين هاي A و C ميباشد. جوشانده‏ً پوست خشك شاخه هاي جوان و تازه درخت توت براي لينت مزاج مفيد است .
مواد غذايي توت سفيد وقتي جذب بدن ميشود كه صبح ناشتا يا عصر در فاصله غذايي ظهر و شام خورده شود(يعني درست زماني كه شكم از غذا خالي است). قند موجود در توت سفيد به كساني كه مبتلا به مرض قند ميباشند ضرر ندارد و آنان غالباً به جاي قند سفيد مصنوعي ، چاي را با توت خشك ميخورند . ديگر خواص: ملين ، سهل كردن جريان ادرار ، جوشانده برگ آن با برگ انگور جهت رنگ مو ، ضماد كوبيده برگ با روغن زيتون براي درمان سوختگي

زرشك:

مصرف طبي زرشك به دورة مصر باستان مي رسد كه فراعنه و ملكه ها، اين گياه را با تخم رازيانه به منظور درمان طاعون مصرف مي كردند. امروزه، گفته ميشود اين گياه درد مفصلي، روماتيسم و تورم ناگهاني پسوريازيسرا تسكين مي بخشد. انواع عفونتهايي كه زرشك مي تواند در درمان آنها مؤثر واقع شود عبارت است از:
عفونت گلو، مجاري ادراري، مجاري معده اي- روده اي، ريه ها، عفونتهاي مخمري و اسهال.سبوس ريشه و ساقه اين گياه خاصيت درماني دارد. ريشه وساقه اين گياه زردرنگ است و اروپاييها و آمريكاي شمالي براي رنگ آميزي لباس از آن استفاده مي كردند. اما تركيبات موجود در سبوس اين گياه زرشك را به عنوان يك گياه درماني مطرح كرده است.
سبوس و پوسته اين گياه درماني مطرح كرده است. سبوس و پوسته اين گياه حاوي الكالوئيد هست، كه به عقيده برخي از افراد آنتي بيوتيك است و به عقيده متخصصان طب گياهي سبب تحريك خاصيت ضد عفوني غشاي مخاطي بدن مي شود.
به منظور پي بردن به اين ادعا، اگر قطره اي زرشك را روي زبان خود بگذاريد، دهان شما آبكي خواهد شد. اين بدان معنا نيست كه زرشك طعم خوبي دارد، بلكه اين گياه تقريباً تلخ است بلكه به گفته كارشناسان طب گياهي، وقتي دهان شما آبكي مي شود سبب ميشود كه بتوانيد با عفونت مبارزه كنيد. اين گياه در اثر تحريك بخشهايي از سيستم ايمني بدن اين اثر را بر جاي مي گذارد.
معرفي گياه
زرشك گلي است كه طول آن به 9 پا مي رسد، و داراي شاخه هاي خاكستري است. برگهاي آن داراي دندانه هاي سوني است. بين ماههاي آوريل و ژوئن غنچه ها و گلهاي زرد روشن از آن جوانه مي زنند. اين غنچه ها و گلها در فصل پاييز رنگ قرمز گيلاسي به خود مي گيرند كه به صورت بوته هاي خميده رشد مي كنند. مي توانيد از زرشك رسيده براي تهيه مربا استفاده كنيد، يا آنرا همانند "قرقاط" مصرف كنيد. زرشك كمي ترش تر است ولي به اندازه قرقاط تلخ نيست.
تركيبات گياه
سبوس و ريشة زرشك حاوي انواع بسياري از مواد شيميايي به نام "آلكالوئيد ايزوكينولين" است. دانشمندان و محققان اين تركيبات را در طول ساليان متمادي مورد تحقيق و بررسي قرار داده اند، و پي بردند كه آنها در واقع خواص آنتي بيوتيكي دارند.
برخي از آنها باعث پايين آوردن تب، كاهش تورم و فشار خون شده و به تنظيم ضربان قلب و انقباض عضلات قلب كمك مي كنند.
اشكال موجود
زرشك در شكل چاي، كپسول، عصاره ها، مايع يا تنتورها و يا پماد موضعي عرضه ميشود. عصاره هاي حاصل از اين ماده به صورت دارويي حاوي 8 تا 12 درصد محتواي الكالوئيد ايزوكينولين استاندارد شده است.
نحوه مصرف
اگر به علت عفونتهاي مكرر غالباً آنتي بيوتيك زياد مصرف كرده ايد، پزشك شما به عوض داروهاي تجويزي، ممكن است داروهاي گياهي را نيز مدنظر قرار دهد. دلايل متعددي براي اين ادعا وجود دارد. زرشك مي تواند احساس سرحال بودن به شما دهد و شما را از ساير معالجات نجات دهد. همچنين، ميزان مقاومت به آنتي بيوتيكها رو به افزايش است. به منظور رهايي از اين وضعيت. بسياري از معالجين به ساير راههاي درمان بيماريها روي مي آورند. دليل ديگر اين است كه بدن شما در واكنش به انواع آنتي بيوتيكها دچار تغييرات ميشود و اين تغييرات هميشه خوب نيست.
فلور نرمال كه در بدن همه ما وجود دارد و ما را در مبارزه با عفونت كمك مي كند، مي تواند در اثر مصرف مكرر آنتي بيوتيكها از بين برود. درمانگر ممكن است شما را ياري كند تا اين "باكتري خوب" good bacteria را از طريق رهايي مقطعي از مصرف انواع آنتي بيوتيكها، دوباره در خود بازيابيد.بنا به دلايل مشابه. پماد زرشك را نيز مي توان براي درمان ورم مفاصل يا پسوريازيس تجويز كرد، چون داروهايي كه به طور مرتب براي درمان اين حالات مصرف ميشوند ممكن است تعادل بدن شما را مختل سازند.
باً عوارض جانبي ناشي از معالجات درماني قوي سبب تحريك واكنشهايي در بدن ميشوند كه به مثابه يك بيماري كاملاً جديد مي تواند جلوه كند. صرفنظر از هرگونه دليل، وقتي درمانگر شما بداند كه قطع مصرف دارو هيچگونه خطري براي سلامتي شما ندارد، مي تواند در عوض، مصرف زرشك را تجويز كند.
زرشك همچنين مي تواند به عنوان يك روش پيشگيرانه توصيه شود. هرگز نبايد بيش از پنج تا هفت روز زرشك مصرف كرد. اگر معده شما حساس است، مصرف اين ماده به مدت سه تا پنج روز احتمالاً كافي است. براي درمان گلودرد، عفونتهاي مثانه، اسهال، برونشيت يا عفونتهاي مخمري از اشكال قابل مصرف زرشك حالت مورد نظر را بر گزينيد:
چاي: 2 تا 4 گرم ريشه خشك زرشك خيس خورده، روزانه 3 بار.
تنتور: (محلول 5.1 ساخته شده از گياه و الكل يا گل، الكل و آب) به ميزان 3 تا 6 ميلي ليتر (2.1 يا 2.1 1 قاشق چايخوري، روزانه سه بار)
عصاره هاي خشك: 250 تا 500 ميلي گرم، روزانه سه بار.
براي درمان آرتريت، پسوريازيس، ناراحتيهاي پوستي: 10 درصد عصاره زرشك را روزانه سه بار روي پوست بدن بماليد.
بايد توجه داشت كه پاره اي از عفونتها در صورت مصرف نكردن آنتي بيوتيك ممكن است خطرناك باشند. هرگز در اين فكر نباشيد كه در صورتي كه بدن شما به آنتي بيوتيك قويتر نياز دارد به جاي آن از گياهاني مانند زرشك استفاده كنيد. اطمينان حاصل كنيد كه دستورالعملهاي درمانگر خود را رعايت مي كنيد.
نكات احتياطي
اگر زرشك به صورت صحيح استفاده شود ماده دارويي بي خطري است، اما در صورت باردار بودن از مصرف آن اجتناب ورزيد.
تداخل هاي احتمالي
اميزان مصرف بالاي اين گياه به مدت طولاني مي تواند سبب ناراحتي معده و روده هاا شود، و جذب ويتامين B كافي در بدن را مشكل كند

زعفران:

زعفران به نام علمى Crocus sativus L. از خانواده زنبقيان مي ‏باشد. ماتيو و برايتون تعداد گونه‏ هاى زعفران را 100 گونه ذكر كرده ‏اند. كتاب فلورا ايرانيكا از تعداد 8 گونه زعفران زينتى نام برده كه با اين ترتيب با احتساب زعفران مزروعى گونه‏ هاى شناسائى شده زعفران در ايران به 9گونه مي ‏رسد.
كشت زعفران در گذشته‏ هاى دور، دربسيارى از مناطق فلات مركزى ايران معمول بوده است. شهرت زعفران قم در قرنهاى قبل از اسلام حكايت از پيشينه كشت اين گياه درايران دارد. درحال حاضر منطقه عمده كشت زعفران به خراسان جنوبى كه زمانى به قهستان شهرت داشته و امروزه شامل شهرستانهاى نهبندان، بيرجند، قاين، گناباد، فردوس و طبس مي‏ شود، محدود گرديده است.
تعدادى از محققين خاستگاه زعفران را كشورهاى يونان، ايران و منطقه آسياى صغير(شامل‏ تركيه امروزى) دانسته ومعتقدند كه از طريق اين كشورها كشت زعفران تا شمالي‏ترين نقاط هندوستان، و چين و نيز از طريق اعراب در قرن دهم ميلادى به اسپانيا گسترش يافته است.
زعفران گياهى است علفى، دائمى و درعين حال زينتى كه از طريق پياز تكثير مي‏شود، زيرا زعفران يك گياه نازاى طبيعى مي ‏باشد. پياز زعفران در حكم ساقه زير زمينى محسوب مي‏ گردد كه از اين جهت در گياه شناسى به بُنَه يا Corm موسوم است. پياز زعفران مدور، سخت ، گوشتى و به رنگ سفيد است كه بر روى آنها تعداد زيادى جوانه‏ هاى رويشى ديده مي ‏شود. گل زعفران اولين اندامي ‏است كه بعد از اولين آبيارى پاييزه ظاهر مي ‏گردد. پوشش گل از سه گلبرگ و سه كاسبرگ هم رنگ تشكيل شده است. پرچم‏ها سه عدد و بساك آنها به رنگ زرد مي‏باشد.خامه گل، ميله سفيد و بلندى است كه از روى تخمدان بيرون آمده و به سه كلاله قرمز عنابى به طول 2-4 سانتي‏متر ختم مي‏ شود. قسمت مورد استفاده زعفران همين كلاله زعفران است. اگرچه همراه بودن خامه با كلاله از قيمت زعفران مي‏ كاهد، ليكن اكثر افراد به منظور اطمينان از خلوص زعفران ترجيح مي‏دهند از زعفران دسته‏اى كه خامه به كلاله متصل است خريدارى نمايند. مدت برداشت گل در پاييز بين 2-3 هفته است و پس از آن دوران رشد سبزينه‏اى زعفران شروع مي‏شود.
برگها معمولاً بعد از ظهور گل‏ها پديدار مي‏ گردند، مگر آنكه در آبيارى اول زعفران تعجيل شده باشد. در اين صورت برگها جلوتر از گل‏ها ظاهر مي‏شوند و در برداشت گل ايجاد مزاحمت مي ‏نمايند. برگهاى هر پياز كه در داخل يك چمچه قرار دارند، بين 5-11 عدد مي‏باشد. برگهاى زعفران كشيده و باريك و طول آنها در خاتمه مرحله رشد به 30-60 سانتي‏متر مي‏رسد. برگهاى زعفران در ارديبهشت ماه خزان مي‏كنند. با برداشت برگهاى خشك شده تا ظهور مجدد گل‏ها در اوايل پاييز در سطح مزارع زعفران آثار حياتى جز رويش علف‏هاى هرز مشاهده نمي‏شود. طبعاً در اين دوره كشاورزان بايد به وجين علفهاى هرز اقدام كنند و نگذارند علف‏هاى هرز به بذر بنشينند و بذر خود را بر سطح خاك بريزند.
كلاله زعفران داراى رنگ، طعم، و عطر دلپذيرى است كه هر يك از اين ويژگى‏ها مربوط به يك دسته از مواد آلى شيميايى است. به‏ طور خلاصه رنگ زعفران مربوط به تعداد زيادى از رنگ دانه ‏هاى محلول درآب شامل كروسين (Crocine)و كروستين (Crocetine) و نيز محلول در چربى شامل ليكوپن (Lycopene)و كاروتن (Carotene) مي‏باشد. طعم تلخ مطبوع زعفران مربوط به ماده‏اى به نام پيكروكروسين (Picrocrocine)، و عطر زعفران مربوط به روغن‏هاى فرار آن مى‏باشد كه اين اسانسها بسادگى اكسيژن جذب نموده به مايع غليظ و قهوه ‏اى رنگى به نام سافرانال تبديل مي ‏شوند.
زعفران علاوه بر مواد شيميائى فوق‏ الذكر داراى ويتامين‏هاى B1 وB2 و مقاديرى از مواد معدنى است.
زعفران در بازارهاى ايران به صورت زعفران معمولى دسته ‏اى و زعفران سرقلم (سرريشه، يا سرگل، يا رشته‏ اى) و در بازارهاى جهانى بيشتر به صورت زعفران ساييده شده (پودر) و زعفران رشته ‏اى به فروش مي‏رسد.
زعفران صرف نظر از مصارف غذائى در رنگ ‏آميزى پارچه ‏هاى ابريشمى، در بزرگداشت مراسم مذهبى، و نيز به عنوان يك ماده داروئى در رفع بي ‏خوابي ‏هائى كه منشأ تحريكات مغزى دارند و نيز در برونشيت‏هاى مزمن و بيماريهاى چشم و دفع سنگ كليه غالباً توصيه شده، اما مستندات پزشكى كافى در اين موارد وجود ندارد. اما نكته قابل توجه عبارت از آن است كه از نظر ميزان مصرف، دراندكس مواد رنگى آمريكا، محدوديتى براى مصرف زعفران در اغذيه و اشربه قائل نشده ‏اند.
آخرين اطلاعاتى كه از مطالعه چندين مقاله علمى به دست آمده عبارت از آن است كه ماده رنگى كروستين زعفران در مورد جلوگيرى از پيشرفت سرطان در حيوانات آزمايشگاهى بسيار مؤثر بوده است. برخى از محققين مدت دو سال ماده رنگى كروستين زعفران را به حيوانات آزمايشگاهى كه قبلاً آنها را به سرطان مبتلا ساخته و سرطان مراحل توسعه خود را طى كرده تزريق نموده و مشاهده كرده ‏اند كه كروستين توانسته است ظرف چند روز از رشد سلول‏هاى سرطانى جلوگيرى نمايد. البته ضمن اينكه اين مطلب، خبر بسيار مسرت‏ آميزى مي ‏باشد،تا در مورد انسان آزمايش نشود و جواب مطلوب به دست نيايد، نمي‏توان به توفيق اين امر در مورد انسان اظهار نظر نمود.
نكته ديگرى كه محققين عنوان نموده‏ اند عبارت از آن است كه زعفران از سكته ‏هاى قلبى جلوگيرى مي ‏نمايد و نقش آن در اين مورد جلوگيرى از لخته شدن خون مي ‏باشد

عناب:

عناب از جنس " Zizyphus"و از نوع "jujuba"و از خانواده "Ramnaceae"مي باشد. عناب به صورت ارقام اهلى و وحشى در ايران، افغانستان، چين، هندوستان والجزاير وجود دارد. زيستگاه اين گياه را منطقه خاورميانه بويژه كشورهاى ايران و افغانستان مي‏دانند.
عناب درختى است خاردار كه در مقابل سرما و گرما مقاوم مي ‏باشد. سازگارى اين درخت در مقابل شرايط سخت اقليمى و نوع خاك سبب شده كه كشت آن در مناطق سردسير نيز توسعه يابد. عناب در اكثر روستاهاى بيرجند و در زمين‏هاى نامرغوب مي ‏رويد و حاصل بالنسبه رضايت بخشى توليد مي ‏كند. ليكن مانند هر گياه ديگرى در زمين‏هاى خاكى و حاصلخيز و در شرايط آبيارى مطلوب، حاصل بيشتر و بهترى ايجاد مي ‏كند. طول اين درخت بسته به موقعيت، از 6 تا 10 متر مي ‏رسد.
گونه‏ هاى زيادى از جنس عناب شناسائى شده كه از نظر كيفيت ميوه با يكديگر تفاوت زيادى دارند. در چين دورگه‏ هائى از عناب بدست آورده ‏اند كه ميوه آنها به ‏طور محسوسى از نظر كيفيت گوشت و درشتى از والدين آنها برتر است. در سال 1960 ارقامى از اين عنابها به ازبكستان و آذربايجان شوروى سابق برده شده كه در آنجا نيز با دورگيرى ارقام بهترى را ايجاد نموده ‏اند. در حال حاضر بيش از 36 رقم عناب در كلكسيون انستيتوى ژنتيك آكادمى علوم آذربايجان وجود دارد. برخى از عنابهاى اين مجموعه از نظر طول به 3/7 سانتي‏متر و از نظر قطر به 2/6 سانتي‏متر مي‏رسد. ميوه اين عنابها ترش و شيرين و با درجه گوشتى 91% و ميانگين وزن 13 گرم مي‏باشد.
در كشور آمريكا نيز نسبت به اصلاح عناب قدمهاى ارزنده‏اى برداشته شده به طورى كه نگارنده در سال 1964 در محوطه دانشگاه ايالتى نيومكزيكو درختان عنابى را مشاهده كرده است كه ميوه آنها درشت و بدون هسته بود. اميدوارم روزى دسترسى به درخت‏هاى مذكور براى گرفتن پيوندك حاصل شود.
برگ هاى عناب بيضى و درخشان و دندانه دار است. زيبائى برگ ها و ميوه عناب موجب شده كه اين درخت در بسيارى از منازل بيرجند كشت شود.
> عناب معمولاً توسط پاجوش، قلمه زدن وخواباندن ساقه ‏هاى جوان ازدياد حاصل مي‏كند. ليكن براى اصلاح مي‏توان به كشت عناب از طريق بذر نيز اقدام نمود. در روستاهاى بيرجند معمولاً عناب بيش از سنجد كشت مي‏شود چون ميوه عناب بيش از سنجد طالب و قيمت دارد.
چوب عناب به رنگ قرمز خوش رنگ مي‏باشد و به لحاظ رنگ قشنگ و سختى و استحكام فوق ‏العاده در ساخت مبلمان و اشياى زينتى از قبيل مجسمه، عصا و نيز منبّت كاريها و دسته پيپ از آن استفاده مي ‏شود.
عناب گل‏هاى زرد كوچك و زيادى ايجاد مي‏كند كه كمتر از 10% آنها به ميوه تبديل مي‏شود، طبعاً شرايط سخت محيطى در ريزش بيشتر گل‏ها مؤثر مي‏باشد.
ميوه رسيده عناب قرمز و در حالت نارس به رنگ زيتونى مي‏باشد. گوشت ميوه شيرين و زرد رنگ است.
ميوه عناب مصارف خوراكى و داروئى دارد. شيخ‏الرئيس ابوعلى سينا در خواص عناب گفته است "منضج اخلاط غليظه و ملين صدر و احشاء و مسهل اخلاط رقيقه و رافع خشونت سينه و حلق و صوت، عارض از حرارت و سرفه، و صاف كننده خون و مولد خون صالح و مسكن التهاب و تشنگى و حدّت خون و گرمى و وجع جگر و مثانه و امراض مقعده و لزع امعاء و معده است") صفحه 14447 دهخدا اقتباس از مخزن‏الادويه.
ميوه هاى ريز ارقام وحشى عناب به مقدار زيادى داراى ويتامين C مي‏باشند (1750 ميلى گرم درصد گرم)، ميوه ‏هاى درشت ارقام پرورش يافته داراى مقادير كمترى از ويتامين Cهستند(500 تا 750 ميلى گرم در 100گرم)، ليكن بااين وجود ميزان ويتامين C آنها ده برابر ميزان ويتامين C ليمو ترش مي‏باشد. عناب علاوه بر ويتامين C داراى ويتامين P وپكتين و مقادير زيادى آهن، مس و پتاس مي‏باشد كه جملگى در ساختن هموگلوبين خون مؤثر مي‏باشند.
يك درخت عناب در فضاى باز و مواظبت كافى 80 تا 100 كيلوگرم عناب مي‏دهد. بهتر است عناب بر روى درخت خشك شود تا از كيفيت بهترى برخوردار باشد، ليكن ترجيحاً پس از برداشت بايد چند روزى در مقابل آفتاب قرار گيرد

آب و هواي بيرجند،

نيمه بياباني بوده و داراي زمستانهاي سرد و تابستانهاي خشك و گرم است. ميزان بارش در اين شهر با توجه به آب و هواي آن، كم بوده و بيشترين ميزان آن، از آذر تا ارديبهشت رخ مي‌دهد كه در فصل زمستان اغلب به صورت بارش برف است. ايستگاه هواشناسي بيرجند در سال ۱۳۳۴خورشيدي (۱۹۵۵ ميلادي) راه اندازي گرديد.بر اساس اطلاعات اين ايستگاه، ميانگين ساليانه بيشترين و كمترين درجه حرارت اين شهر برابر با ۲۴ و ۸ درجه سانتيگراد است. كمترين دماي ثبت شده در اين شهر در ۱۶ ژانويه ۱۹۹۳ و برابر با ۲۱/۵ - درجه سانتيگراد و بيشترين آن در تاريخ ۱۱ جولاي ۱۹۶۷ و برابر با ۴۴ درجه سانتيگراد بوده است. شهر بيرجند، به طور ميانگين در ۷۶ روز از سال داراي دماي زير صفر درجه و در ۱۴۲ روز از سال داراي دماي بالاي ۳۰درجه سانتيگراد است. مجموع بارش ساليانه در شهر بيرجند به طور ميانگين برابر با ۱۷۱ ميلي متر در سال است. بيشترين ميزان بارش در يك روز، در دوم ماه مي ۱۹۵۷ رخ داد و ۵۲ ميليمتر باران در اين شهر باريد. همچنين ميانگين ساليانه رطوبت نسبي در ابن شهر ، ۳۶٪ است و به طور ميانگين ۳۰ روز از سال، آسمان اين شهر كاملاً ابري است. هواي بيرجند به طور ميانگين در ۱۲ روز از سال، با طوفان و گرد و خاك شديد همراه است

در سالهاي نخستين دوران پهلوي، شهر به مركز عمده نظامي تبديل شد. لوله كشي آب در ۱۳۰۲ خورشيدي - كه اولين لوله كشي شهري در ايران به حساب مي‌آمد - و تغيير مسير رود بيرجند دو عامل مهم در تحول شهر بود. در ۱۳۱۰ خورشيدي به نوشته روزنامه كيهان به سبب فراواني آب قنات در شهر، بر جمعيت آن هنگام كم آبي افزوده مي‌شد.به علت اهميت راهبردي شهر بيرجند در شرق ايران، در سال ۱۳۱۲خورشيدي، فرودگاه شهر بيرجند - سومين فرودگاه كشور پس از قلعه مرغي و بوشهر - مورد بهره برداري قرار گرفت.  در سالهاي پس از ۱۳۲۰ شمسي , توسعه شهر سرعت يافت و در جنگ جهاني دوم متفقين , شاهراه مشهد ـ زاهدان را ساختند كه به صورت يكي از شاهرگ‌هاي ارتباطي متفقين ـ كه با راه آهن ايران رقابت مي‌كرد ـ درآمد

در سال ۱۲۵۴ خورشيدي، مك گرگور درباره شهر بيرجند مطالبي نوشته و شمار خانه‌هاي شهر را سه هزار باب ذكر كرده‌است. در سال ۱۲۷۳ خورشيدي، ادوارد ييت گزارشي درباره تجارت بيرجند از طريق بندرعباس و نيز جمعيت ۰۰۰ ۲۵ نفري آن داده‌است.
سرپرسي سايكس در سفر خود به منطقه , از كوههاي معين آباد (ظاهراً همان ميناباد)، اميران ناحيه قائنات, محصولات زراعي بويژه زعفران و زرشك و ابريشم، قالي بافي ساكنان منطقه و مذهب آنها و نيز شهر بيرجند ـ كه آن را متفاوت با ساير شهرهاي ايران دانسته ـ مطالبي آورده‌است.
لمتون نيز در سالهاي قبل از ۱۳۲۹ خورشيدي به وضع مالكيت اراضي و قنات‌هاي قائنات و نيز نظامهاي آبياري در آباديهاي پيرامون بيرجند اشاره كرده‌است.
در دوره قاجاريه به سبب كمبود آب, شهر بيرجند به كندي توسعه مي‌يافت ولي همچنان مركز ناحيه بود

در اواخر دوره صفوي و پس از قتل نادر شاه با استقرار خاندان خزيمه , بيرجند مركز قهستان شد. با زوال دولت صفوي و رسوخ كشورهاي اروپاي غربي به هند و آسياي شرقي از راههاي دريايي و زميني , بيرجند كه در مسير عمده ترين راه زميني اين ارتباط قرار داشت محل عبور اغلب سياحان, جهانگردان يا مأموراني شد كه در نوشته‌هاي خود اطلاعات فراواني درباره شهر و منطقه به جا گذاشته‌اند

قديمي ترين اثر درون شهري بيرجند، مسجد جامع آن است كه در سال ۷۵۰ هجري قمري بنا شده‌است.
احتمالا ياقوت حموي اولين جغرافيداني است كه از «پيرجند» به عنوان يكي از شهرهاي منطقه قهستان ياد كرده‌است. حمدالله مستوفي «بيرجند» را از شانزده ولايت قهستان و مركز ولايتي با توابعي چند دانسته كه در آن مقدار فراواني زعفران, انگور, ميوه و اندكي غله به دست مي‌آمده‌است. زين العابدين شيرواني, بيرجند را قصبه‌اي شهر مانند از توابع خراسان و دارالملك قهستان معرفي كرده و افزوده‌است كه قريب به چهار هزار خانه دارد. آب بيرجند از كاريز تأمين مي‌شود و مردمش همگي شيعه اند. اعتمادالسلطنه نيز آن را از قراي قهستان دانسته‌است. برخي بيرجند را به علت كوچكي آن «بركند» ثبت كرده‌اند بر به معناي «نصف» و كند به معناي «شهر» در مجموع به مفهوم قصبه.
بيرجند در قديم چند بار به علت زلزله ويران شده‌است. در فرهنگ عامه بيرجند، داستانهاي بسياري درباره ويراني بيرجند در يك زلزله عظيم و سكونت دسته‌اي از كولي‌هاي چادرنشين در آن، نقل شده‌است. اين شهر از عهد صفويه كه خانواده اميريه در آنجا امارت يافتند رو به اعتبار گذاشته‌است.

علاوه بر نام بيرجند كه ساختار آن برگرفته از زبان پهلوي بوده و به دوران پيش از اسلام باز مي‌گردد، بنا به روايتي ، بيرجند، احتمالاً در اواخر حكومت ساسانيان و توسط زرتشتيان يزدي و كرماني به عنوان منزلگاهي در حاشيه كوير و در مسير عبور از كوير به سمت شمال خراسان بزرگ و ماوراءالنهر بنا شده‌است .
اشعار حكيم نزاري، وجود محله‌اي به نام گبرآباد در بافت قديمي شهر، كاوشهاي به عمل آمده از قلاع دختر در "بند دره" و "قلعه دره"، و نيز كتيبه به‏دست آمده از كال جنگال در روستاي ريچ از توابع خوسف، "تخته سنگ لاخ مزار" واقع در روستاي كوچ ، سنگ نگاره و كتيبه‏هاي پهلوي اشكاني در دره "استاد تنگل"، حكايت از قدمت چند هزار ساله بيرجند دارد. همچنين علاوه بر وجود گورستانهاي زرتشتي‌ها در اغلب روستاها و نيز وجود آتشكده‌هاي سفلي و عليا .كه دال بر قدمت تاريخي اين منطقه‌است، نام برخي از روستاهاي اطراف شهر بيرجند داراي ريشه پهلوي و اساطيري هستند، مانند: گيو، سهراب، ماژان، سلم آباد، درخش، خراشاد، رودك، دستجرد، چاج، چهكند، جمشيدآباد و ...